ده شطرنج‌باز برتر تاریخ
شکی نیست که در طول تاریخ شطرنج، شطرنج‌بازان برجسته‌ای بوده‌اند که شیوه بازی شطرنج را تغییر داده و بازتعریف کرده‌اند و این لیست سعی بر این دارد که بهترین آن‌ها را بررسی و دسته‌بندی کند. بدون شک اسامی بسیاری هستند که شایستگی اضافه شدن به این لیست را دارند اما به نظر من این ده شطرنج‌باز لیاقت حضور در میان برترینها را داشته اند. معیارهای ما برای این انتخاب شامل فاکتورهای مختلفی مانند برتری آن‌ها مقابل شطرنج‌بازان معاصر خود، مدت‌زمانی را که در اوج گذرانده‌اند، تأثیراتی که بر دنیای شطرنج داشته‌اند و استعداد شخصی و نبوغشان اوده است . لطفاً این نکته را در نظر داشته باشید که این لیست درباره اینکه کدام‌یک از آن‌ها در برابر دیگری به برتری رسیده‌اند نیست، که در این صورت به دلیل پیشرفتی که در طول زمان در تئوری شطرنج حاصل‌شده است اکثر شطرنج‌بازان معاصر می‌توانند اسلاف خود را به‌راحتی شکست دهند، بلکه یک نگاه تاریخی به برترین‌هاست.
۱۰- Deep Blue
IBM ۱۹۸۹ – ۱۹۹۷
ممکن است وجود یک کامپیوتر در میان برترین شطرنج‌بازان تاریخ به نظر شما عجیب برسد اما این ماشین یا کامپیوتر تنها برای انجام یک کار طراحی‌شده بود و آن شطرنج بازی کردن بود. رقابت بین IBM و کاسپارف از سال ۱۹۸۹ آغاز شد اما تنها در ۱۱ می ۱۹۹۷ بود که دیپ بلو موفق شد در رقابتی که شش مسابقه به طول انجامید کاسپارف را شکست دهد. دیپ بلو از مجموع شش بازی با دو برد، یک باخت و سه تساوی برنده شد درحالی‌که در بازی سال قبل مغلوب او شده بود.
این پیروزی جهان را شوکه کرد زیرا برای اولین بار متوجه شدیم که ما ماشین‌هایی را خلق کرده‌ایم که می‌توانند در قدرت تفکر از ما پیشی بگیرند. کاسپارف IBM را متهم کرد که در طول مسابقه چند شطرنج‌باز در بازی دخالت داشته‌اند که البته IBM این اتهامات را رد کرد. کاسپارف با درخواست یک بازی دوباره آن‌ها را به چالش کشید اما IBM قبول نکرد و قطعات دیپ بلو را از هم جدا کرد و آن را از کار انداخت. امروزه شطرنج‌بازان حرفه‌ای از کامپیوتر به‌عنوان حریف تمرینی استفاده می‌کنند و برای برنامه‌های شطرنج مسابقات قهرمانی هم برگزار می‌شود و این‌ها آن تأثیراتی است که باعث شد که من Deep Blue یا آبی عمیق را در این لیست جای دهم.
۹- پل مورفی
۱۸۸۴- ۱۸۳۷ آمریکا
بسیاری مدعی شده‌اند که پل مورفی بزرگ‌ترین شطرنج‌باز تاریخ است و شاید اگر او شطرنج را به‌عنوان یک حرفه دنبال کرده بود این ادعا می‌توانست درست باشد. او پس‌ازآنکه شطرنج را در کودکی با نگاه کردن به بازی اعضای خانواده‌اش فراگرفت خیلی سریع و در ۹ سالگی به‌عنوان یکی از بهترین شطرنج باران ایالت نیواورلئان شناخته شد. او در سال ۱۸۴۶ با جنرال وینفیلد اسکات، که هنگام معرفی مورفی به‌عنوان حریفش فکر کرده بود او را دست انداخته‌اند، بازی کرد. او در دو بازی به‌راحتی او را شکست داد که بازی دوم را می‌شد بعد از ۶ حرکت تمام‌شده دانست. در ۱۲ سالگی در سه بازی توانست استاد شطرنج مجارستانی یوهان لونتال که این بازی‌ها را اتلاف وقت می‌دانست را شکست دهد. در ۱۸۵۷ مورفی در نخستین همایش شطرنج آمریکا شرکت کرد و به‌راحتی پیروز شد و به‌عنوان قهرمان شطرنج آمریکا شناخته شد. مورفی که هنوز برای پرداختن به کارش یعنی حقوقدانی بسیار جوان بود به اروپا سفر کرد. تا سال ۱۸۵۸ او توانست تمام استادان انگلیسی را، غیر از استانتون که بعد از دیدن بازی اعجوبه جوان از بازی با او سرباز زد، شکست دهد. سپس به فرانسه سفر کرد و در آنجا موفق شد شطرنج‌باز برتر اروپا یعنی آدولف اندرسون را، درحالی‌که از بیماری التهاب روده بسیار رنج می‌برد، شکست دهد. او با ۷ برد، ۲ باخت و ۲ تساوی بازی را برد و بعد باوجود اینکه تنها ۲۱ سال داشت به‌عنوان قوی‌ترین شطرنج‌باز جهان شناخته شد.
مورفی به وطنش بازگشت و شطرنج را کنار گذاشت و بعدازآن فقط در چند بازی مناسبتی شرکت کرد. بدون شک اگر مورفی شطرنج را به‌عنوان یک حرفه بیشتر دنبال کرده بود یک برنده احتمالی برای عنوان شماره یک محسوب می‌شد. او احتمالاً بااستعدادترین شطرنج‌بازی است که تاکنون به دنیا آمده است و در شیوه و تئوری بازی سال‌ها از زمانش جلوتر بود.
۸ - میخائیل باتوینیک
۱۹۹۵ – ۱۹۱۱ روسیه
میخائیل باتوینیک که در تمام عمرش یک کمونیست باقی ماند توانست کم‌وبیش عنوان قهرمانی جهان را به مدت ۱۵ سال در طول سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۳، که سرانجام شکست خورد، حفظ کند. او نه‌تنها یک شطرنج‌باز بزرگ بود بلکه نقش بسزایی در به راه انداختن مسابقات قهرمانی جهان بعد از جنگ جهانی دوم داشت. او همچنین معلم شطرنج شماری از بهترین شطرنج‌بازان تاریخ مانند آناتولی کارپف، گری کاسپارف و ولادیمیر کرامنیک بود. وی شطرنج را در سن ۱۲ سالگی فراگرفت و در همان سال قهرمان مسابقات شطرنج مدرسه‌اش شد. در ۱۹۲۵ او موفق شد کاپابلانکای کبیر را در یک بازی نمایشی که در آن شطرنج‌باز کوبایی به بازی با چندین نفر به‌طور هم‌زمان مشغول بود، شکست دهد. در ۱۹۲۵ و در ۲۰ سالگی با امتیاز ۵/۱۳ از ۲۰ قهرمان اتحاد جماهیر شوری شد و این افتخار عظیم را در برابر استعدادهای بی‌شماری که در آن زمان در شوروی در حال پرورش بودند به دست آورد. سپس موفق شد برابر فلور که در آن زمان نامزد اصلی مبارزه برای گرفتن تاج قهرمانی جهان از آلخین به شمار می‌رفت را به‌تساوی برسد. در اواسط دهه ۱۹۳۰ او توانست جایگاه خود را در برابر برجسته‌ترین شطرنج‌بازان جهان حفظ کند و بسیاری از تورنمنت‌ها را با کسب رده‌های بالا به پایان برساند.
وقوع جنگ جهانی دوم باعث شد که او نتواند آلخین را برای عنوان قهرمانی جهان به چالش بکشد. در اوایل دهه ۱۹۴۰ او توانست حق مبارزه با آلخین با غلبه بر شطرنج‌بازان قدرتمند حوزه اتحاد جماهیر شوروی و بردن عنوان قهرمان مطلق اتحاد جماهیر شوروی» به دست آورد اما با مرگ آلخین در هزار و نهصد و چهل و هشت این مسابقه هیچ‌وقت به وقوع نپیوست. او عنوان جدید قهرمانی جهان را در هزار و نهصد و چهل و هشت با کسب امتیاز چهارده از بیست در برابر چهار نفر از بهترین شطرنج‌بازان جهان، به دست آورد. باتوینیک در هزار و نهصد و پنجاه و یک موفق شد از عنوانش با یک تساوی برابر دیوید برنشتاین و یک تساوی دیگر در هزار و نهصد و پنجاه و چهار برابر اسمیسلوف دفاع کند تا اینکه در هزار و نهصد و پنجاه و هفت در برابر او شکست خورد. او بازی برگشت را برابر اسمیسلوف در هزار و نهصد و پنجاه و هشت برد ولی در هزار و نهصد و شصت برابر میخائیل تال شکست خورد. در هزار و نهصد و شصت و یک بازی برگشت را مقابل تال برد و سرانجام در هزار و نهصد و شصت و سه عنوان قهرمانی جهان را برای آخرین بار به تیگران پتروسیان واگذار کرد. میخائیل باتوینیک در سال هزار و نهصد و هفتاد از مسابقات رقابتی شطرنج خداحافظی کرد و خودش را وقف تربیت شطرنج‌بازان جوان شوروی و همچنین توسعه برنامه‌های کامپیوتری بازی شطرنج کرد.
۷ – الکساندر آلخین
۱۹۴۶ –
الکساندر آلخین اولین عنوان قهرمانی جهان را با شکست دادن کاپابلانکای افسانه‌ای در هزار و نهصد و بیست و هفت به دست آورد. او با بردن اکثر تورنمنت‌هایی که در طول دهه هزار و نهصد و بیست در آن‌ها شرکت کرده بود و سلطه کاملش در تورنمنت‌های اوایل دهه هزار و نهصد و سی و در سن شانزده سالگی یکی از قوی‌ترین شطرنج‌بازان روسیه و در بیست و دو سالگی یک از قوی‌ترین شطرنج‌بازان جهان به شمار می‌رفت. در هزار و نهصد و بیست و یک به او اجازه ترک روسیه برای یک سفر به غرب داده شد و او هیچ‌گاه بازنگشت.
هدف اصلی آلخین گرفتن عنوان قهرمانی جهان از کاپابلانکا بود و چالش اصلی او در این راه جور کردن ده هزار دلار مطابق قوانین لندن برای برگزاری مسابقه بود. او سعی کرد با برگزاری مسابقات نمایشی چشم‌بسته هم‌زمان سهمش را جور کند اما سرانجام یک تاجر آرژانتینی در سال ۱۹۲۷ هزینه مسابقه او را پرداخت کرد. او در مسابقه‌ای که تا قبل از سال ۱۹۸۴ طولانی‌ترین مسابقه قهرمانی جهان لقب داشت با ۶ برد، ۳ باخت و ۲۵ تساوی او را شکست داد. این پیروزی همه دنیا را در بهت فروبرد (ازجمله خود آلخین را) زیرا او قبلاً هیچ‌وقت در برابر کاپابلانکا پیروز نشده بود. مذاکرات برای برگزاری مسابقه برگشت سال‌ها به طول انجامید ولی هیچ‌گاه به وقوع نپیوست و آن دو تبدیل به دو رقیب سرسخت شدند.
آلخین برای یک دهه دنیای شطرنج بین‌المللی را زیر سلطه خود داشت تا اینکه اعتیادش به الکل به‌وضوح باعث کاهش توانایی‌های او شد. او در سال‌های ۱۹۳۹ و ۱۹۴۳ موفق شد از عنوانش در برابر بوگولیوبوف دفاع کند اما در ۱۹۳۵ عنوانش به ماکس اویوه واگذار کرد. در ۱۹۳۷ او در بازی برگشت عنوانش را دوباره به دست آورد و تا زمان مرگش یعنی ۱۹۴۶ آن‌ها حفظ کرد که البته بزرگ‌ترین دلیلش جنگ جهانی دوم بود که برگزاری مسابقات جهانی شطرنج را کاملاً غیرممکن کرده بود. بعد جنگ جهانی دوم از او به دلیل اتهام وابستگی‌اش به حزب نازی برای شرکت در تورنمنت‌ها دعوت نشد و بعدها مستندات نشان داد که به‌احتمال‌زیاد این اتهامات واقعی بوده است.
۶ – بابی فیشر
۲۰۰۸ – ۱۹۴۳ آمریکا
فیشر از مسابقات بین‌المللی شطرنج کنار کشید و بازنشسته شد به‌جز یک‌بار در ۱۹۹۲ که با اسپاسکی در یک قمار پنج میلیون دلاری بازی کرد. این مسابقه در یوگسلاوی سابق برگزار شد به دلیل اینکه یوگسلاوی تحت تحریم آمریکا بود این مسابقه باعث محکومیت فیشر شد. قرار جلب برای او صادر شد و او هیچ‌گاه به ایالات‌متحده بازنگشت. در سال‌های بعد بابی فیشر با دولت کشورش درگیری‌های بیشتری پیدا کرد و در رسانه‌ها به خواندن بیانیه‌های ضدآمریکایی و ضد یهودی پرداخت. بعدازآنکه پاسپورتش سرانجام باطل شد و ۹ ماه در ژاپن که با آمریکا قرارداد استرداد مجرمان را امضا کرده بود نگه‌داشته شد، دولت ایسلند به او شهروندی آن کشور را اهدا کرد و او تا زمان مرگش یعنی ۳ سال بعد در آنجا زندگی کرد.
قبل و بعد از فیشر هیچ شطرنج‌بازی چنین برتری واضحی بر رقبایش نداشت و اگر درخواست‌های مداوم او بر سر شرایط بازی و میزان جایزه در مسابقات جهانی و درنتیجه زمان کوتاه فعالیت حرفه‌ای او نبود، او هم بدون شک می‌توانست یکی از نامزدها برای جایگاه شماره یک ما باشد.
۵ – خوزه کاپابلانکا
۱۹۴۲ – ۱۸۸۸ کوبا
خوزه کاپابلانکا از سال ۱۹۲۱ تا ۱۹۲۷ قهرمان جهان بود و غالباً او را یکی از کاندیداها برای عنوان بهترین شطرنج‌باز تاریخ قلمداد می‌کنند. او همچنین استاد بی‌چون‌وچرای شطرنج بلیتز (نوعی از شطرنج سریع که در آن هر بازیکن تنها ۵ دقیقه زمان دارد) بود. او در ۴ سالگی قوانین شطرنج را فراگرفت و در ۱۳ سالگی در یک بازی نزدیک توانست قهرمان کوبا را شکست دهد. در ۱۹۰۶ و در ۱۸ سالگی توانست قهرمان ایالات‌متحده یعنی فرانک مارشال را با نتیجه سنگین ۸ -۱۵ شکست دهد و در ۱۹۱۱ او با پیروزی در تورنمنت فوق‌العاده دشوار سن سباستین با ۶ برد، ۱ باخت و ۷ تساوی جهان شطرنج را بهت‌زده کرد.
او اکنون به‌عنوان مدعی جدی عنوان قهرمانی جهان که در اختیار لاسکر بود، شناخته می‌شد. او لاسکر را به مبارزه طلبید ولی از قبول ۱۷ شرطی که توسط قهرمان جهان برای بازی پیشنهاد شده بود که بسیاری از آن‌ها به نفع لاسکر بود، سر باز زد. سرانجام در سال ۱۹۲۱ آن‌ها روی شروط توافق کردند و کاپابلانکا توانست عنوان قهرمانی جهان را در یک بازی آسان و بدون باخت به دست آورد. او سپس قوانین بازی‌های قهرمانی جهان (معروف به قوانین لندن) به‌صورت رسمی درآورد و همه شطرنج‌بازان برجسته دنیا بر سر آن توافق کردند.
در سال ۱۹۲۲ و در یک نمایش خیره‌کننده موفق شد یک بازی هم‌زمان با ۱۰۳ نفر را با ۱۰۲ برد و یک تساوی پایان برساند. طی سال‌های ۱۹۱۶ تا ۱۹۲۴ او تنها در ۳۲ بازی جدی بازنده شد و توانست در ۶۳ بازی پیاپی به پیروزی برسد و رکوردی بی‌نظیر را از خود به‌جای بگذارد.
دز ۱۹۴۲ الکساندر آلخین سرانجام توانست ده هزار دلار لازم برای مبارزه بر سر عنوان قهرمانی جهان را جور کند. کاپابلانکا از پیروزی خود اطمینان کامل داشت زیرا هیچ‌وقت به آلخین نباخته بود، اما شکست خورد و دیگر هیچ‌وقت نتوانست عنوان قهرمانی‌اش را دوباره به دست آورد. این دو تا سال ۱۹۳۶ در یک تورنمنت باهم شرکت نکردند.
کاپابلانکا پس از دست دادن عنوانش به امید بازی برگشت با آلخین در تورنمنت‌های زیادی شرکت کرد ولی از روزهای اوجش (که بگفته خودش در سال ۱۹۱۹ بود) فاصله گرفته بود. خطاهای زیادی به بازی‌اش واردشده و به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کند شده بود. در ۱۹۳۱ از دنیای شطرنج حرفه‌ای کنار کشید ولی سه سال بعد با عزمی راسخ برای به دست آوردن عنوانش بازگشت. گرچه موفقیت‌های خوبی به دست آورد و به همه ثابت کرد که هنوز شطرنج‌بازی در کلاس جهانی است اما هیچ‌وقت نتوانست شانس دیگری برای بازپس‌گیری عنوان قهرمانی‌اش به دست آورد.
۴ - ویلهلم اشتاینیتس
۱۹۰۰- ۱۸۳۶ اتریش
ویلهلم اشتاینیتس به مدت ۸ سال حاکم مطلق مسابقات قهرمانی جهان (۱۸۹۴ - ۱۸۸۶) بود که البته بعضی از تاریخ‌نویسان شطرنج او را از سال ۱۸۶۶ و پس از شکست دادن آدولف اندرسون به‌عنوان قهرمان جهان می‌شناسند. اشتاینیتس نه‌تنها به دلیل قهرمانی‌هایش بلکه به دلیل کمک‌های شایان توجهی که به پیشرفت شطرنج مدرن کرده است، کاملاً استحقاق رتبه‌اش در این لیست را دارد.
در سال ۱۹۷۳ او شیوه جدید بازی پوزیسیونی و علمی را دربازی‌اش به نمایش گذاشت که با شیوه تمام تهاجمی سنتی آن روزگار کاملاً در تضاد بود و به همین دلیل بسیاری شیوه او را بزدلانه تلقی می‌کردند .البته این شیوه در اوایل دهه ۹۰ به‌عنوان شیوه برتر بازی شطرنج شناخته شد و نزد شطرنج‌بازان نسل جدید عمومیت یافت.
اشتاینیتس در اوایل ۲۰ سالگی در سراسر اروپا به شکل حرفه‌ای شطرنج‌بازی می‌کرد و به همین دلیل به مورفی اتریشی (اشاره به پل مورفی) معروف شده بود. در ۱۸۶۶ به لندن نقل‌مکان کرد و تمام شطرنج‌بازان بزرگ را در آنجا مغلوب خود کرد. پیروزی بزرگ او در ۱۸۶۶ به وقوع پیوست که در آن موفق شد آدولف اندرسون که بعد از بازنشستگی پل مورفی بهترین شطرنج‌باز فعال جهان شناخته می‌شد را شکست دهد. اشتاینیتس به مدت سی سال قله دست‌نیافتنی جهان شطرنج به شمار می‌رفت. یک شاهکار بی‌نظیر که ازلحاظ طول زمان هیچ شطرنج‌باز دیگری نتوانست با آن رقابت کند. البته باید این را هم در نظر داشت که در طی سال‌های ۱۸۷۳ تا ۱۸۸۲ او تنها یک مسابقه رسمی در برابر بلکبورن شرکت کرد که در آن با نتیجه ۰-۷ به پیروزی رسید.
او در ۱۸۸۲ به مسابقات رسمی شطرنج بازگشت و در تورنمنتی که به‌عنوان سخت‌ترین تورنمنت شطرنج برگزارشده تاریخ معروف شد به‌طور مشترک به مقام اول رسید. در ۱۸۸۶ در برابر رقیب سرسختش زوکرتورت قرار گرفت و بعد از یک شروع نه‌چندان امیدوارکننده و درحالی‌که ۱-۴ عقب بود توانست با بازی‌هایی درخشان تاج قهرمانی را با نتیجه ۷٫۵ – ۱۲٫۵ به چنگ آورد.
طی هشت سال بعد او توانست با شکست دادن چیگورین و گانسبرگ از عنوانش دفاع کند تا اینکه سرانجام در ۱۸۹۴ آن را به امانوئل لاسکر واگذار کرد و تلاشش برای بازپس‌گیری آن در مسابقه سال ۱۸۹۷ هم موفقیتی در پی نداشت. اشتاینیتس نه‌فقط نقش بزرگی در ارتقای بازی شطرنج به شکل مدرن و امروزی‌اش داشت بلکه در قانونمند کردن مسابقات قهرمانی شطرنج هم نقش بارزی داشت. متأسفانه ویلهلم اشتاینیتس در سال ۱۹۰۰ میلادی و در فقر از دنیا رفت.
پایانی تلخ برای قهرمانی بزرگ.
۳ - امانوئل لاسکر
۱۹۴۱ – ۱۸۶۸ آلمان
امانوئل لاسکر حاکم مطلق دنیای شطرنج در زمان خود بود و توانست بیش هر شطرنج‌باز دیگری یعنی به مدت ۲۷ سال عنوان قهرمانی شطرنج جهان را در اختیار داشته باشد. او با درخواست مبالغ زیاد برای هر بازی‌اش به تبدیل‌شدن بازی شطرنج به یک شغل و حرفه کمک زیادی کرد. او اولین جرقه‌ها را با بردن چندین تورنمنت در سال ۱۸۸۹ زد و در ۱۸۹۳ تورنمنت نیویورک را با امتیاز کامل ۱۳/۱۳ برد که یکی از چند نتیجه کامل انگشت‌شمار این تورنمنت معتبر در تاریخ شطرنج محسوب می‌شود.
در ۱۸۹۴ او این شانس را به دست آورد تا عنوان قهرمانی جهان را از اشتاینیتس ببرد و این مهم را بدون معطلی و با نتیجه ۱۰ برد، ۵ باخت و ۴ تساوی انجام داد و این برد شروعی بود بر سلطه ۲۷ ساله او بر مسابقات قهرمانی جهان. رقیبانش پیروزی‌اش را قبول نداشتند و از او انتقاد می‌کردند که یک پیرمرد را شکست داده است ولی لاسکر با نمایش بیش‌ازپیش قدرتش در تورنمنت‌ها، پاسخ آن‌ها را داد. در ۱۹۰۷ با شکست مارشال بدون حتی یک باخت توانست از عنوانش دفاع کند و در ۱۹۰۷ توانست زیگبرت تاراش رقیب سرسختش را با ۸ برد، ۵ تساوی و ۳ باخت شکست دهد و یک‌بار دیگر از عنوانش دفاع کند. تاراش باختش در این مسابقه را به گردن آب‌وهوای شرجی محل مسابقه انداخت.
در سال ۱۹۱۰ ابتدا شلشتر و سپس ژاناوسکی او را به مبارزه طلبیدند که اولی در یک بازی نزدیک به لاسکر باخت و دومی حتی نتوانست یک بازی را از او ببرد. در ۱۹۱۱ کاپابلانکا سعی لاسکر را به مبارزه بکشاند ولی شطرنج‌باز آلمانی آن‌چنان شرایط سختگیرانت ای برای مسابقه تعیین کرد که کاپابلانکا از مذاکره برای انجام مسابقه منصرف شد. او سرانجام در ۱۹۲۱ از کاپابلانکا شکست خورد. در آن زمان او ۵۳ ساله بود و دوران جوانی‌اش را پشت سر گذاشته بود.
او تا سال ۱۹۳۴ که شهروند اتحاد جماهیر شوروی شد در هیچ مسابقه جدی شطرنجی شرکت نکرد. در سن شصت‌وشش‌سالگی موفق شد مقام سوم یک تورنمنت بسیار سطح بالا را در مسکو به دست آورد. باوجود شکست در مسابقه قهرمانی جهان به کاپابلانکا در ۱۹۲۱، لاسکر در اکثر تورنمنت‌ها از کاپابلانکا جلوتر بود.
اگرچه غیر از استعداد بی‌مانند، دوران طولانی قهرمانی و درآمد زیادش تأثیر چندانی بر تکامل بازی شطرنج نگذاشت اما اکثر استادان روسی به تأثیر زیاد او بر سبک بازیشان اذعان دارند.
۲ – آناتولی کارپف
۱۹۵۱ روسیه
اگر به خاطر شطرنج‌باز شماره یک این لیست نبود آناتولی کارپف به‌طورقطع به‌عنوان برترین شطرنج‌باز تاریخ برگزیده می‌شد. او از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۵ قهرمان جهان بود و سپس دوباره از ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۹ (که البته این دوره از قهرمانی‌اش محل منازعه است) این عنوان را در اختیار داشت و هنوز هم در مسابقات شطرنج شرکت می‌کند (با رتبه ۹۸ در رنکینگ). او موفق شده است ۱۶۰ تورنمنت را با کسب مقام اول به نام خویش به ثبت برساند.
کارپف بازی را در سن ۴ سالگی فراگرفت و در سن ۱۲ سالگی به مدرسه شطرنج پرآوازه باتوینیک پیوست. در سن ۱۵ سالگی یک استاد شطرنج ملی در روسیه بود که جوان‌ترین استاد شطرنج در تاریخ روسیه (همانند اسپاسکی) به شمار می‌رفت. در ۱۹۶۹ کارپف موفق شد مسابقات شطرنج جوانان جهان را با نتیجه ۱۱/۱۰ ببرد. در ۱۹۷۴ او همه ازجمله خودش را با شکست کورچنوی و اسپاسکی برای به دست آوردن حق به چالش کشیدن فیشر برای عنوان قهرمانی جهان، شگفت‌زده کرد. مذاکرات برای برگزاری بازی (همان‌طور که از فیشر انتظار می‌رفت) به نتیجه نرسید، فیشر از عنوانش چشم‌پوشی کرد و طبق قانون کارپف این عنوان را به دست آورد. او موفق شد ۹ تورنمنت پشت سر هم را ببرد.
در ۱۹۷۸ موفق شد از عنوانش در برابر کورچنوی در یک بازی نزدیک دفاع کند و در ۱۹۸۱ او این کار را این بار باقدرت بیشتری مجدداً تکرار کرد. او در تمام المپیادهای شطرنجی که در طول فعالیت حرفه‌ای خود شرکت کرده بود، از مجموع ۶۸ مسابقه تنها ۲ باخت داشت.
آخرین دفاع موفقیت آمیزش از عنوان قهرمانی‌اش در ۱۹۸۴ و در برابر گاری گاسپارف بود که در آن در یک مسابقه حماسی که ۴۸ بازی به طول انجامید با ۵ برد، ۳ باخت و ۴۰ تساوی به پیروزی رسید. این مسابقه سرانجام برای حفظ سلامت دو شطرنج‌باز پایان‌یافته اعلام شد زیرا کارپف طی ۵ ماه ۱۰ کیلو وزن کرده بود. کارپف سال بعد عنوانش را به کاسپارف واگذار کرد و سپس در بزرگ‌ترین رقابتی که دنیای شطرنج به خود دیده است سه بار برای بازپس‌گیری آن تلاش کرد و هر سه بار در یک رقابت نزدیک به کاسپارف باخت.
کارپف به طرز بحث‌انگیزی، زمانی که کاسپارف از فیده کناره‌گیری کرد تا فدراسیون شطرنج خودش را تأسیس کند، عنوانش را مجدداً به دست آورد. او سپس در تورنمنت لینارس که به نظر بسیاری قوی‌ترین تورنمنت تاریخ به شمار می‌رود با امتیاز خیره‌کننده ۱۳/۱۱ به پیروزی رسید. ریتینگ الوی ۲۹۸۵ او بالاترین ریتینگ الو در تاریخ شطرنج محسوب می‌شود. او در ۱۹۹۶ از عنوانش در برابر کامسکی دفاع کرد ولی در ۱۹۹۹ عنوانش را در اعتراض به قوانینی که فیده برای تعیین قهرمان جهان وضع کرده بود واگذار کرد. از آن زمان به بعد کارپف به‌ندرت به بازی شطرنج پرداخت و زندگی‌اش را روی فعالیت‌های سیاسی‌اش متمرکز کرد.
۱ – گاری کاسپارف
روسیه ۱۹۶۳
نامش مترادف با بازی شطرنج است و تاکنون کسی مانند او سلطه‌ای چنین قدرتمندانه و درازمدت بردنی‌ای شطرنج نداشته است. در سن ۲۲ سالگی توانست جوان‌ترین قهرمان بلامنازع شطرنج جهان شود، عنوانی که آن را تا ۱۹۹۳، یعنی تا زمانی که اختلافاتش با فدراسیون جهانی شطرنج باعث شد که او از فیده خارج‌شده و سازمان خودش را تأسیس کند (PCA) و درنتیجه عنوانش را از دست بدهد، حفظ کرد (هرچند طرفداران شطرنج او را قهرمان غیررسمی جهان طی این دوره نیز می‌دانند) تا اینکه در سال ۲۰۰۰ آن را به کرامنیک واگذار کرد. او طی سال‌های ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۵ یعنی تا زمان بازنشستگی‌اش، تقریباً به‌طور مداوم شطرنج‌باز برتر رنکینگ جهانی به شمار می‌رفت. او رکورد بالاترین رنکینگ الو در تاریخ شطرنج را با امتیاز ۲۸۵۱ و همچنین رکورد پیروزی در ۱۵ تورنمنت پشت سر هم را در اختیار دارد.
کاسپارف تمریناتش را در سن ۱۰ سالگی، در مدرسه شطرنج باتوینیک آغاز کرد. در ۱۹۷۹ باوجودآنکه رنکینگ جهانی نداشت در یک تورنمنت حرفه‌ای شرکت داده شد که آن را برد و در ۱۹۸۳ دومین شطرنج‌باز رنکینگ جهانی بعد از قهرمان جهان کارپف محسوب می‌شد. او کارپف را برای عنوان قهرمانی جان به چالش طلبید و در یک مسابقه افسانه‌ای که ۴۸ بازی به طول انجامید (به قسمت مربوط به کارپف مراجعه کنید) به کارپف باخت؛ اما سال بعد عنوان قهرمانی را از کارپف برد و از آن ۳ بار با موفقیت در برابر کارپف و در رقابتی نزدیک، دفاع کرد.
در ۱۹۹۳ او با فدراسیون جهانی فیده مشکل پیدا کرد و از آن جدا شد و سازمان شطرنج خودش را تأسیس کرد. در سال ۲۰۰۷ کاسپارف اعتراف کرد که تأسیس این سازمان مجزا بدترین اشتباه دوران حرفه‌اش بوده است. با امتناع کاسپارف از پیوستن به فیده عنوان قهرمانی جهان ۱۳ سال بلاتکلیف باقی ماند تا اینکه کاسپارف آن را در سال ۲۰۰۰ به کرامنیک واگذار کرد. حتی بعد باختش به کرامنیک او به حفظ برتری‌اش برابر رقبا با بردن زنجیره‌ای از عناوین قهرمانی مختلف ادامه داد و بازیکن شماره یک رنکینگ جهانی باقی ماند. او سرانجام در سال ۲۰۰۵ و پس از نهمین قهرمانی‌اش در تورنمنت معتبر لینارس با ذکر این نکته که دیگر هدف شخصی‌ای برایش در شطرنج وجود ندارد که بخواهد به آن برسد، اعلام بازنشستگی کرد. او اکنون در کشورش روسیه حرفه سیاست را دنبال می‌کند.
او به مدت بیست سال به‌طور کامل بر رقبایش چیرگی داشت و در اوج از دنیای شطرنج کناره‌گیری کرد. او تأثیر بسیار زیادی در پیشرفت تئوری بازی شطرنج داشت و به‌طور حتم شایستگی عنوان بهترین شطرنج‌باز تاریخ را دارد.
نکته: این لیست در سال ۲۰۱۰ نوشته‌شده و به همین دلیل در آن نامی از ویسواناتان آناند و همچنین ماگنوس کارسن قهرمان فعلی جهان در آن به چشم نمی‌خورد.